Jednostki samorządu terytorialnego są regionalnymi lub lokalnymi wspólnotami samorządowymi. Są autonomiczne i samodzielne w działaniu w zakresie spraw publicznych o znaczeniu lokalnym. Każda z jednostek wyznacza sobie cele w zakresie swoich kompetencji oraz sposób realizacji tych celów. Prowadzą działalność w swoim imieniu i są za nią odpowiedzialne.
Jednostki samorządu terytorialnego w Polsce
Zgodnie z art. 163 Konstytucji RP z dn. 2 kwietnia 1997 r.„Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych”. W Polsce istnieje trójstopniowy podział terytorialny:
- gminny,
- powiatowy,
- wojewódzki.
Interesy i zadania administracyjne, które nie mają znaczenia ogólnokrajowego, są realizowane na szczeblach lokalnych.
Niezależność jednostek
Jednostki samorządu terytorialnego są od siebie niezależne, a to oznacza, że nie występuje między nimi zwierzchność. Współpracują na zasadzie partnerstwa w realizowaniu zbiorowych potrzeb mieszkańców.
Jednostki działają przez swoje organy i każda z nich ma przewidziany w ustawie swój organ kontrolny, stanowiący i wykonawczy.
Budżet jednostki samorządu terytorialnego
Z definicji budżet jednostki jest rocznym planem wydatków i dochodów oraz przychodów i rozchodów. Uchwała budżetowa jest podstawą gospodarki finansowej jednostki w roku budżetowym.
Jednostki samorządu terytorialnego - ustawa
Wszystkie zasady ustalania i gromadzenia dochodów jednostek samorządu terytorialnego, a także ustalania oraz przekazywania dotacji celowych i subwencji ogólnej, jak również źródła dochodów są określone Ustawie z dn. 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.
Cechy jednostek
Istnieje kilka cech jednostek samorządu terytorialnego, wśród których wyróżnia się np.:
- jednostka powstaje tylko z mocy prawa krajowego i działa w określonych w prawie granicach,
- posiada własny statut i własną organizację demokratyczną ustaloną na mocy ustawy,
- zgodnie z prawem członkami wspólnoty samorządowej są wszyscy mieszkańcy danej jednostki,
- jednostka jest chroniona i kontrolowana przez niezawisłe sądy administracyjne i powszechne,
- jednostka ustala raz w roku własny budżet, który nie jest częścią budżetu państwa, ani żadnej innej jednostki samorządu terytorialnego.
Jednostki samorządu terytorialnego - wykaz
Aktualnie (01/01/2021) w Polsce znajduje się 16 województw, 314 powiatów i 2477 gmin. Szczegółowy raport na temat liczby jednostek podziału terytorialnego znajduje się tutaj.
